Olee otú e si gbakọọ ụbọchị Ista kemgbe ọtụtụ narị afọ?

N'isiokwu a, anyị ga-agwa gị otú nkà mmụta mbara igwe si metụta mgbakọ na mwepụ, ole narị afọ ọ were ndị ọkà mmụta sayensị nke oge a iji nweta mmezu nke ndị na-enyocha mbara igwe oge ochie, na otu esi achọpụta na ahụmahụ na nleba anya kwadoro ozizi ahụ.

Mgbe anyị chọrọ ịlele ụbọchị nke Ista na-esote taa, lee anya na kalenda na ihe niile ga-edo anya ozugbo. Agbanyeghị, ịtọ ụbọchị ezumike anaghị adị mfe mgbe niile.

14 ma ọ bụ 15 nisans?

Easter ọ bụ ezumike kacha mkpa kwa afọ nke Iso Ụzọ Kraịst. Oziọma anọ ahụ kwekọrịtara na Ụbọchị Nsọ bụ Fraịde nakwa na ndị na-eso ụzọ Jizọs hụrụ na ili Kraịst tọgbọrọ chakoo n’ụbọchị Sọnde mgbe Ememe Ngabiga gachara. A na-eme Ememme Ngabiga ndị Juu na Naịsan 15 dị ka kalenda ndị Juu si dị.

Ndị nkwusa atọ kọrọ na a kpọgidere Kraịst n’obe na Nisan 15. St. Jọn dere na ọ bụ na Naịsan 14,           chekwa na ọ                          nch ` an bi  ud i nke ikpeaz u b ´ u ihe mere eme. Otú ọ dị, nyocha nke data dịnụ emeghị ka a họrọ otu ụbọchị kpọmkwem maka mbilite n'ọnwụ.

Ya mere, a ga-ekwenyerịrị n'ụkpụrụ nkọwapụta Ụbọchị Ista n'afọ ndị sochirinụ. Esemokwu na nhazigharị nke ụzọ maka ịgbakọ ụbọchị ndị a were ọtụtụ narị afọ. Ná mmalite, n’ebe ọwụwa anyanwụ nke Alaeze Ukwu Rom, a na-echeta mkpọgide n’obe ahụ kwa afọ na Nisan 14.

A na-ekpebi ụbọchị ezumike ndị Juu nke Ememe Ngabiga site na usoro ọnwa na kalenda ndị Juu ma nwee ike ịdaba n'ụbọchị ọ bụla n'izu. Ya mere, mmemme nke Mmasị nke Onye-nwe na mmemme nke mbilite n’ọnwụ nwekwara ike ịdaba n’ụbọchị ọbụla n’izu.

Na Rom, n'aka nke ya, e kweere na e kwesịrị ime ememe ncheta nke mbilite n'ọnwụ na Sunday mgbe Ista gasịrị. Ọzọkwa, a na-ewere na Nisan 15 bụ ụbọchị a kpọgidere Kraịst n’obe. Na narị afọ nke iri abụọ AD, e kpebiri na Sọnde Ista agaghị aga n'oge opupu ihe ubi.

Ma Sunday

Na 313, ndị eze ukwu nke ebe ọdịda anyanwụ na n'ebe ọwụwa anyanwụ Alaeze Ukwu Rom, Constantine Onye Ukwu (272-337) na Licinius (ihe dị ka 260-325), nyere Iwu Milan, bụ́ nke mere ka e nwee nnwere onwe okpukpe n'Alaeze Ukwu Rom, bụ́ nke e nyere ndị Kraịst karịsịa. (1). Na 325, Constantine Onye Ukwu kpọkọtara kansụl na Nicaea, 80 km site na Constantinople (2).

Sam na-elekọta ya obere oge. Na mgbakwunye na ajụjụ gbasara nkà mmụta okpukpe kachasị mkpa - dị ka ma Chineke Nna dịrị adị tupu Ọkpara Chineke - na ịmepụta iwu nke akwụkwọ nsọ, a tụlere ajụjụ banyere ụbọchị nke ezumike Sunday.

Ekpebiri na a ga-eme ememe Ista n'ụbọchị Sọnde ka ọnwa mbụ "zuru oke" gasịrị n'oge opupu ihe ubi, nke akọwara dị ka ụbọchị nke iri na anọ ka ọnwa pụtara ìhè mbụ.

Ụbọchị a na Latin bụ ọnwa XIV. Ọnwa zuru oke nke mbara igwe na-emekarị na Ọnwa XV, na ugboro abụọ n'afọ ọbụna na Ọnwa XVI. Eze Ukwu Constantine nyekwara iwu ka a ghara ime Ista n’otu ụbọchị a na-eme Ememme Ngabiga ndị Juu.

Ọ bụrụ na ọgbakọ dị na Nice kpebiri ụbọchị Ista, ọ bụ na ọ bụghị otú ahụ. mgbagwoju uzommeputa maka ụbọchị ndị a ezumikesayensị gaara etolite n'ụzọ dị iche na narị afọ ndị sochirinụ. Usoro nke ịgbakọ ụbọchị nke mbilite n'ọnwụ natara Latin aha computus. Ọ dị mkpa iji guzobe kpọmkwem ụbọchị nke ezumike na-abịa n'ọdịnihu, n'ihi na ememe ahụ n'onwe ya na-ebu ọnụ, na ọ dị mkpa ịmara mgbe ịmalite ya.

edemede nke akụkọ

Ụzọ mbụ ngụkọta ụbọchị Easter ha dabeere na okirikiri nke afọ asatọ. E chepụtakwara okirikiri nke afọ 84, dị mgbagwoju anya karịa nke gara aga. Uru ya bụ ọnụọgụ izu zuru oke. Ọ bụ ezie na ọ naghị arụ ọrụ na omume, a na-eji ya eme ihe ruo ogologo oge.

Ihe ngwọta kacha mma tụgharịrị bụrụ okirikiri afọ iri na itoolu nke Meton (onye na-enyocha mbara igwe nke Atens), gbakọrọ gburugburu 433 BC.

Dị ka ya si kwuo, kwa afọ 19, usoro ọnwa na-emegharị n'otu ụbọchị nke ọnwa na-esote nke afọ nke anyanwụ. (Mgbe e mesịrị, ọ tụgharịrị na nke a abụghị ihe ziri ezi - ihe dị iche bụ ihe dị ka otu awa na ọkara kwa okirikiri).

Ọtụtụ mgbe, a na-agbakọ Ista maka okirikiri Metonic ise, ya bụ, maka afọ 95. Ngụkọta oge nke ụbọchị Ista gbagwojuru anya site n'eziokwu ahụ a maara n'oge ahụ na n'afọ 128 ọ bụla, kalenda Julian na-eji otu ụbọchị pụọ site na afọ okpomọkụ.

Na narị afọ nke anọ, esemokwu a ruru ụbọchị atọ. St. Theophilus (nwuru na 412) - Bishop nke Aleksandria - gụpụtara mbadamba Ista otu narị afọ site na 380. St. Cyril (378-444), onye nwanne nna ya bụ St. Theophilus hiwere ụbọchị nke Great Sunday n'ime okirikiri Metonic ise, malite na afọ 437 (3).

Otú ọ dị, Ndị Kraịst nke Ebe Ọdịda Anyanwụ anabataghị ihe si na ngụkọ nke ndị ọkà mmụta sayensị nke Ebe Ọwụwa Anyanwụ gbakọọ. Otu n'ime nsogbu ahụ bụkwa ikpebi ụbọchị vernal equinox. N'akụkụ Hellenistic, a na-atụle ụbọchị a na Machị 21, na Latin - Machị 25. Ndị Rom jikwa okirikiri afọ 84 na ndị Aleksandria jiri okirikiri Metonic.

N'ihi ya, nke a mere n'ime afọ ụfọdụ ka e mee ememe Ista n'ebe ọwụwa anyanwụ n'ụbọchị dị iche na ọdịda anyanwụ. Victoria nke Aquitaine ọ dịrị ndụ na narị afọ nke ise, na-arụ ọrụ na Ista kalenda ruo 457. O gosiri na okirikiri afọ iri na itoolu dị mma karịa afọ iri asatọ na anọ. Ọ chọpụtakwara na ụbọchị Sọnde Nsọ na-emegharị kwa afọ 84.

A na-enweta ọnụọgụgụ a site n'ịba ụba ogologo oge okirikiri nke afọ iri na itoolu site na okirikiri nke afọ ọwụli nke afọ anọ na ọnụọgụ ụbọchị n'ime otu izu. Ụbọchị nke Mbilite n'ọnwụ gbakọrọ site ya ekwekọghị na ihe si na mgbako nke Eastern ndị ọkà mmụta sayensị. A kwadoro mbadamba nkume ya na Orléans na 541 ma jiri ya mee ihe na Gaul (France taa) ruo n'oge Charlemagne.

Ndị enyi atọ - Dionysius, Cassiodorus na Boethius na Anna Domini

Do Ista osisi ngụkọta oge Dionysius Onye Nta (ihe dị ka 470-c. 544) (4) gbahapụrụ ụzọ Rome wee gbasoo ụzọ ndị ọkà mmụta Hellenist si na Naịl Delta gosipụtara, ya bụ, gara n’ihu n’ọrụ St. Kirill.

Dionysius kwụsịrị ikike nke ndị ọkà mmụta Aleksandria na ikike ịme ụbọchị Sọnde nke Mbilite n'ọnwụ.

Ọ gbakọrọ ha dị ka okirikiri Metonic ise site na 532 AD. Ọ mekwara ihe ọhụrụ. Mgbe ahụ, e depụtara afọ ndị ahụ dịka oge Diocletian si dị.

Ebe ọ bụ na eze ukwu a na-akpagbu Ndị Kraịst, Dionysius chọtara ụzọ kacha kwesị ekwesị isi mee akara afọ ndị ahụ, ya bụ site na Ọmụmụ Kraịst, ma ọ bụ anni Domini nostri Jesus Christi.

N'otu ụzọ ma ọ bụ ọzọ, ọ gbakọọ ụbọchị a n'ụzọ na-ezighi ezi, ebe o hiere ụzọ ruo ọtụtụ afọ. Taa, a na-anabatakarị na a mụrụ Jizọs n'etiti 2 na 8 BC. N'ụzọ na-akpali mmasị, na 7 BC. njikọ nke Jupita na Saturn mere. Nke a nyere mbara igwe mmetụta nke ihe na-egbuke egbuke, nke nwere ike ịmata ya na Kpakpando nke Betlehem.

Cassiodorus (485-583) mere ọrụ nchịkwa na ụlọikpe Theodoric, wee guzobe ebe obibi ndị mọnk na Vivarium, bụ nke n'oge ahụ dị iche site n'eziokwu ahụ bụ na ọ na-etinye aka na sayensị ma chekwaa ihe odide sitere na ọba akwụkwọ obodo na ụlọ akwụkwọ oge ochie. Cassiodorus dọọrọ uche gaa na mkpa mgbakọ na mwepụ dị, dịka ọmụmaatụ, na nyocha nke mbara igwe.

Ọzọkwa, maka oge mbụ kemgbe Dionysius jiri okwu Anna Domini mee ihe na 562 AD n'akwụkwọ ọgụgụ na-ekpebi ụbọchị Ista, Computus Paschalis. Akwụkwọ ntuziaka a nwere ntụzịaka bara uru maka ịgbakọ ụbọchị dịka usoro Dionysian siri dị ma kesaa ya n'ọtụtụ akwụkwọ n'ọba akwụkwọ. E ji nke nta nke nta nakwere ụzọ ọhụrụ e si agụta afọ site na ọmụmụ Kraịst.

Enwere ike ikwu na na narị afọ nke 480, a na-ejikarị ya eme ihe, ọ bụ ezie na, dịka ọmụmaatụ, n'ebe ụfọdụ na Spain, ọ bụ nanị na narị afọ 525 nke ọchịchị Theodoric, ọ sụgharịrị Euclid's geometry, Archimedes 'mechanics, Ptolemy's astronomy. , Nkà ihe ọmụma Plato na echiche Aristotle n'asụsụ Latịn, ma deekwa akwụkwọ ọgụgụ. Ọrụ ya ghọrọ isi iyi nke ihe ọmụma maka ndị na-eme nchọpụta n'ọdịnihu nke Middle Ages.

Celtic Ista

Ugbu a, ka anyị gaa n'ebe ugwu. Na Reims na 496, e mere eze Gallic bụ́ Clovis na puku franc atọ baptizim. Ọbụna n'ihu na ntụziaka a, n'ofe Ọwa Bekee dị na British Islands, Ndị Kraịst nke Alaeze Ukwu Rom biri ọtụtụ afọ tupu mgbe ahụ.

Ekewapụrụ ha na Rom ruo ogologo oge, ebe ọ bụ na ndị agha Rom ikpeazụ hapụrụ àgwàetiti Celtic na 410 AD. Ya mere, n'ebe ahụ, na iche, mepụtara omenala na omenala dị iche iche. Ọ bụ na ikuku a ka Eze Ndị Kraịst Celt Oswiu nke Northumbria (612-670) tolitere. Nwunye ya, Princess Enflaed nke Kent, tolitere na omenala ndị Rom wetara na ndịda England na 596 site n'aka onye nnọchiteanya Pope Gregory Augustine.

Eze na eze nwanyị na-eme ememme Ista dị ka omenala ha si tolite. Na-emekarị ụbọchị ezumike ha kwekọrịtara na ibe ha, ma ọ bụghị mgbe niile, dị ka ha mere na 664. Ọ bụ ihe ijuanya mgbe eze na-eme ememe ezumike n'ụlọikpe, na eze nwanyị ka na-ebu ọnụ ma na-eme ememe Palm Sunday.

Ndị Celt jiri usoro ahụ malite n'etiti narị afọ nke anọ, dabere na okirikiri nke afọ 84. Sunday Sunday nwere ike ime site na ọnwa XIV ruo ọnwa XX, i.e. ezumike ahụ nwere ike ịdaba kpọmkwem n'ụbọchị nke 14 mgbe ọnwa ọhụrụ gasịrị, bụ nke a na-emegide n'èzí British Islands.

Na Rome, ememe ahụ mere n'etiti ọnwa XV na ọnwa XXI. Ọzọkwa, ndị Celt kwuru banyere mkpọgidere Jizọs na Tọzdee. Naanị nwa nwoke nke di na nwunye eze, zụlitere n'ọdịnala nke nne ya, kwenye nna ya ka o dozi ya n'usoro. Mgbe ahụ na Whitby, n'ime ebe obibi ndị mọnk dị na Streanaschalch, e nwere nzukọ nke ndị ụkọchukwu, nke chetara Kansụl nke Nicaea narị afọ atọ gara aga (5).

Agbanyeghị, enwere ike ịnwe naanị otu ngwọta. ịjụ omenala Celtic na ido onwe ya n’okpuru Ụka Rome. Naanị otu akụkụ nke ndị ụkọchukwu Welsh na ndị Irish fọdụrụ nwa oge n'okpuru usoro ochie.

5. Mkpọmkpọ ebe nke abbey ebe e mere synod na Whitby. Mike Peel

Mgbe ọ bụghị mmiri equinox

Bede the Venerable (672–735) bụ onye mọnk, ode akwụkwọ, onye nkuzi na onye ndu ukwe na ebe obibi ndị mọnk dị na Northumbria. O biri ndụ n'ebe dịpụrụ adịpụ n'ọdịnala ọdịnala na sayensị nke oge ahụ, mana o jisiri ike dee akwụkwọ iri isii na Akwụkwọ Nsọ, ọdịdị ala, akụkọ ihe mere eme, mgbakọ na mwepụ, idebe oge, na afọ ịwụli elu.

6. Ibe sitere na Venerable Bede's Historia ecclesiastica gentis Anglorum

O mekwara ngụkọ gbasara mbara igwe. O nwere ike iji ọbá akwụkwọ nwere ihe karịrị narị akwụkwọ anọ. Mpụpụ uche ya dị ukwuu karịa ikewapụ ya na mpaghara ala.

N'okwu a, enwere ike iji ya tụnyere Isidore nke Seville nke mbụ (560-636), onye nwetara ihe ọmụma oge ochie wee dee na mbara igwe, mgbakọ na mwepụ, chronometry, na ngụkọta ụbọchị Easter.

Otú ọ dị, Isidore, n'iji nkwugharị nke ndị edemede ndị ọzọ eme ihe, anaghị emepụtakarị ihe. Bede, n'akwụkwọ ya na-ewu ewu n'oge ahụ bụ Historia ecclesiastica gentis Anglorum, nke e dere site na ọmụmụ Kraịst (6).

O wepụrụ ụdị oge atọ dị iche iche: kpebisiri ike site n'okike, omenala na ikike, ma mmadụ ma nke Chineke.

O kweere na oge Chineke karịrị oge ọ bụla ọzọ. Ọrụ ya ọzọ, De temporum ratione, enweghị atụ na oge na kalenda maka narị afọ ole na ole sochirinụ. O nwere nkwugharị nke ihe ọmụma ama ama, yanakwa ihe ndị odee rụpụtara n'onwe ya. Ọ na-ewu ewu n'oge emepechabeghị anya, a pụkwara ịhụ ya n'ihe karịrị otu narị ọba akwụkwọ.

Bede laghachiri na isiokwu a ọtụtụ afọ. ngụkọta ụbọchị Easter. Ọ gbakọrọ ụbọchị nke ememe mbilite n’ọnwụ maka otu okirikiri nke afọ 532, site na 532 ruo 1063. Ihe dị ezigbo mkpa, ọ kwụsịghị na mgbako onwe ha. Ọ rụrụ a mgbagwoju anya anwụ. Na 730, ọ chọpụtara na vernal equinox adaghị na Maachị 25th.

Ọ hụrụ nha nhata ụbịa na Septemba 19th. Ya mere, ọ gara n'ihu na-elele ya, mgbe ọ hụrụ equinox na-esote n'oge opupu ihe ubi nke 731, ọ ghọtara na ịsị na otu afọ nwere 365/XNUMX ụbọchị bụ nanị ihe dị nso. Enwere ike ịdeba n'ebe a na kalenda Julian 'meziri ezighi ezi' site na ụbọchị isii.

Ụzọ nnwale Bede maka nsogbu nke mgbakọ bụ nke a na-enwetụbeghị ụdị ya n'oge emepechabeghị anya na ọtụtụ narị afọ tupu oge ya. Na mberede, ọ dịkwa mma ịgbakwụnye na Bede chọpụtara ka esi eji oke osimiri tụọ usoro na orbit nke ọnwa. Abbott Fleury (945–1004) na Hraban Maur (780–856) hotara ihe odide Bede, bụ ndị mere ka usoro mgbako ha dị mfe ma nweta otu nsonaazụ ahụ. Na mgbakwunye, Abbott Fleury ji igwe hourglass mmiri tụọ oge, ngwaọrụ ziri ezi karịa anwụ anwụ.

Ọtụtụ eziokwu anaghị ekwenye

German Kulavi (1013-54) - onye mọnk sitere na Reichenau, o kwupụtara echiche na-ekwesịghị ekwesị maka oge ya na eziokwu nke okike bụ ihe a na-apụghị imeri emeri. O ji astrolabe na anwụ anwụ, bụ́ nke o mere ya karịsịa.

Ha ziri ezi nke na ọ chọpụtara na ọbụna usoro nke ọnwa ekwekọrịtaghị na ngụkọ kọmputa.

Na-enyocha nnabata na kalenda ezumike Nsogbu chọọchị nwere na nkà mmụta mbara igwe bịara bụrụ nke na-adịghị mma. Ọ gbalịrị mezie mgbako Bede, ma o nweghị isi. N’ihi ya, ọ chọpụtara na ụzọ nile e si agbakọ ụbọchị Ista ezighị ezi ma dabere n’echiche ndị na-ezighị ezi nke mbara igwe.

Rainer nke Paderborn chọpụtara na okirikiri Metonic adabaghị na mmegharị anyanwụ na ọnwa n'ezie (1140-90). Ọ gbakọrọ ọnụ ahịa a maka otu ụbọchị na afọ 315 nke kalenda Julian. O ji mgbakọ na mwepụ nke East n'oge a mee ihe maka mgbakọ na mwepụ e ji gbakọọ ụbọchị Ista.

O kwukwara na mbọ a na-agba iji depụta afọ nke ụwa site na okike ya site na ihe omume Akwụkwọ Nsọ na-aga n'ihu bụ ihe na-ezighi ezi n'ihi kalenda ezighi ezi. Ọzọkwa, na mmalite nke narị afọ nke XNUMX/XNUMX, Conrad nke Strasbourg chọpụtara na oge oyi akwụsịla ụbọchị iri site na nguzobe kalenda Julian.

Otú ọ dị, ajụjụ ahụ bilitere ma e kwesịrị idebe nọmba a ka vernal equinox dabara na March 21, dị ka e hiwere na Kansụl Nicaea. Robert Grosseteste (1175-1253) nke Mahadum Oxford gbakọrọ otu ọnụ ọgụgụ ahụ nke Rainer nke Paderborn, wee nweta nsonaazụ ya n'otu ụbọchị n'ime afọ 304 (7).

Taa, anyị na-ewere ya dị ka otu ụbọchị n'ime afọ 308,5. Grossetest tụrụ aro ịmalite ngụkọta ụbọchị Easter, na-eche na vernal equinox na Maachị 14. Na mgbakwunye na mbara igwe, ọ gụrụ geometry na optics. Ọ nọ n'ihu oge ya site na ịnwale echiche site na ahụmahụ na nleba anya.

Tụkwasị na nke ahụ, ọ kwadoro na ihe ndị ọkà mmụta mbara igwe Gris oge ochie na ndị ọkà mmụta sayensị Arab rụzuru karịrị nke Bede na ndị ọkà mmụta sayensị ndị ọzọ nke Europe mgbe ochie. John nke Sacrobosco dị ntakịrị (1195-1256) nwere ihe ọmụma mgbakọ na mwepụ na mbara igwe nke ọma, jiri mbara igwe mee ihe.

O nyere aka na mgbasa nke ọnụọgụ Arabic na Europe. Ọzọkwa, ọ katọrọ nke ọma kalenda Julian. Iji dozie nke a, ọ tụrụ aro ka a na-ahapụ otu afọ nkeli kwa afọ 288 n'ọdịnihu.

Ekwesịrị imelite kalenda.

Roger Bacon (c. 1214–92) ọkà mmụta sayensị Bekee, ọhụ ụzọ, mpiricist (8). O kwenyere na omume nnwale kwesịrị dochie arụmụka usoro iwu - ya mere, ezughị ezu naanị iji nweta nkwubi okwu, ahụmahụ dị mkpa. Bacon buru amụma na otu ụbọchị mmadụ ga-arụ ụgbọ ala, ụgbọ mmiri na-arụ ọrụ, ụgbọ elu.

8. Roger Bacon. Foto. Michael Reeve

Ọ banyere n'ebe obibi ndị mọnk Franciscan ka oge na-aga, ebe ọ bụ onye ọkà mmụta tozuru okè, onye dere ọtụtụ ọrụ na onye nkuzi na Mahadum Paris. O kweere na ebe ọ bụ na ọ bụ Chineke kere ihe e kere eke, e kwesịrị inyocha ya, nwalee ya, na ime ka ọ dịrị ya mfe ime ka ndị mmadụ bịaruo Chineke nso.

Na enweghị ike ikpughe ihe ọmụma bụ mkparị nye Onye Okike. Ọ katọrọ omume Ndị Kraịst nakweere na mgbakọ na mwepụ na Calculus, bụ nke Bede, tinyere ihe ndị ọzọ, na-amalite na-eme ka ọnụọgụgụ kama ịgụ ha kpọmkwem.

Njehie n'ime ngụkọta ụbọchị Easter dugara, dịka ọmụmaatụ, n'eziokwu na na 1267 a na-eme ememe ncheta nke Mbilite n'ọnwụ n'ụbọchị na-ezighị ezi.

Mgbe o kwesịrị ịdị ngwa ngwa, ndị mmadụ amaghị banyere ya wee rie anụ. Ememe ndị ọzọ niile, dị ka nrịgo nke Onyenwe anyị na Pentikọst, bụ nke e ji njehie kwa izu mee emume. Anụ ezi oge dị iche iche, kpebisiri ike site na okike, ike na omenala. O kweere na naanị oge bụ oge Chineke nakwa na oge ndị ọchịchị na-ekpebi nwere ike ịbụ ihe ọjọọ. Pope nwere ikike imezi kalenda. Otú ọ dị, ndị ọchịchị papal n'oge ahụ aghọtaghị Bacon.

Kalenda Gregori

A haziri ya n’ụzọ na vernal equinox ga-adaba mgbe nile na March 21, dị ka e kwekọrịtara na Kansụl nke Nicaea. N'ihi ezighi ezi dị adị, e mekwara okirikiri Metonic mmezi na kalenda ọnwa. Mgbe e webasịrị kalenda Gregorian na 1582, ọ bụ nanị mba ndị Katọlik nke Europe ji ya mee ihe ozugbo.

Ka oge na-aga, mba ndị Protestant nakweere ya, e mesịakwa, mba ndị dị n’Ebe Ọwụwa Anyanwụ nakweere ya. Agbanyeghị, ụka dị n'Ebe Ọwụwa Anyanwụ na-agbaso ụbọchị ndị ahụ dị ka kalenda Julian si dị. N'ikpeazụ, a akụkọ ihe mere eme ọchịchọ ịmata. N’afọ 1825, Chọọchị Roman Katọlik anabataghị Kansụl Nicaea. Mgbe ahụ, a na-eme ememe Ista n'otu oge na Ememe Ngabiga ndị Juu.