Ọtụtụ mba dị n'ụwa na-anya n'aka nri. Kedu mba ndị na-anya n'aka ekpe? Kedu ihe jikọrọ ya na ịnya ịnyịnya?

Okporo ụzọ aka ekpe na ụwa - akụkọ ihe mere eme

N'okpuru bụ ụfọdụ eziokwu sitere na akụkọ mmepe nke okporo ụzọ.

Ịnya igwe, saber na ịnya ụgbọ ala n'aka ekpe

Ebee ka okporo ụzọ aka ekpe siri bịa? A ghaghị iburu n'uche na ọtụtụ narị afọ gara aga, ịnyịnya na ụgbọ ala bụ ụzọ isi njem. Ngwá ọrụ bụ isi nke onye na-agba ya gụnyere saber ma ọ bụ mma agha, nke e ji n'akụkụ ya. A na-ejikarị ya eme ihe mgbe a na-agba ịnyịnya ma jiri aka nri na-emegharị ya. Ya mere, ọgụ nke onye iro guzo n'aka ekpe adịghị mma nke ukwuu.

Tụkwasị na nke ahụ, ọnọdụ nke mma agha si n'akụkụ na-emetụta mmegharị nke aka ekpe. Maka mmegharị ahụ, a họọrọ akụkụ aka ekpe nke okporo ụzọ ka ọ ghara ịkụ mmadụ na mberede mgbe ọ na-agafe ibe ya. Egbe ahụ ka dị n'akụkụ aka ekpe. Ọ dịkwa mfe ịgbanye ịnyịnya site n'akụkụ okporo ụzọ karịa site n'okporo ámá ebe enwere ọtụtụ ụgbọ ala. Ọtụtụ n'ime ndị na-agba ịnyịnya bụ ndị aka nri ma wụnye n'aka ekpe.

A na-anabatakwa ịnya ụgbọ ala n'aka ekpe n'okporo ụzọ ọha? 

nke ugbua iwu maka okporo ụzọ aka ekpe na-arụ n'okporo ụzọ ọha. N'èzí obodo ndị ahụ, okporo ụzọ ndị ahụ dị warara ma nwee obere ụgbọala, n'ihi ya ị nwere ike ịnya obosara nke ụzọ ahụ. Achọghị akụkụ ụfọdụ nke ụzọ ahụ, ya mere, mgbe ụgbọ ala abụọ zutere, otu n'ime ha rutere n'ọnụ mmiri. N'ebe ụfọdụ, iwu a edeghị ede ka na-adị taa n'ihi okporo ụzọ dị warara nke nwere ike na-adabakarị otu obere ụgbọ ala.

Ọgụ ndị agha na okporo ụzọ aka ekpe

N'oge a ka ukwuu, enweela mgbanwe nwayọ na mmegharị ahụ. Ụgbọ ala aka ekpe na-ewu ewu akwụsịla ịdị irè n'ihi nnukwu akụkụ nke ụgbọ ala na-ebu mkpụrụ nke ụwa. Ndị otu dị otú ahụ kwesịrị iji ịnyịnya anọ dọkpụrụ, onye ọkwọ ụgbọ ala, na-eji ụtarị kwọọ ha, nwere ike imerụ ndị mmadụ si n'akụkụ nke ọzọ bịa. O ji aka nri ya mee ihe.

Ịkwọ ụgbọ ala n'aka ekpe na England

N'afọ 1756, ndị Britain kpebiri idobe ikike ịnya ụgbọ ala n'akụkụ aka ekpe nke London Bridge. Kemgbe ahụ, a na-eji ya eme ihe n'obodo ukwu n'ụzọ dị otú a. Otú ahụkwa ka ọ dị n’ebe ndị Briten na-achị. Ruo ugbu a, n'ọtụtụ mba ndị nọbu n'okpuru ikike Britain, ha na-anya ụgbọ ala n'akụkụ aka ekpe. Ndị a gụnyere:

• Ireland;
• Saịprọs;
• Malta
• mpaghara ndịda Africa;
• Australia
• India.

N'agbanyeghị ndị Britain, Napoleon chọrọ ime ya. Ebe ọ bụ na ya onwe ya bụ aka ekpe ma họrọ ịnya ụgbọ ala n'aka nri, okporo ụzọ aka ekpe ji nwayọọ nwayọọ na-efunahụ ya. Asịrị na-ekwu na ọ chọrọ ime ka ndị iro ya gbagwojuru anya, bụ ndị na-eme njem n'aka ekpe, na ịmata ọdịiche dị na ya na ndị Britain, bụ ndị na-ahọrọrị ụzọ aka ekpe. Ka oge na-aga, n’ihe ka ukwuu ná Europe, bụ́ ndị Napoleon meriri nakwa Hitler, iwu okporo ụzọ ndị aka nri malitere imeri.

Ebee ka okporo ụzọ aka ekpe dị ugbu a? 

Ọ bụ ezie na ọnụ ọgụgụ ka ukwuu nke mba agbanweela (manye ma ọ bụ n'afọ ofufo) ịkwọ ụgbọ ala n'aka nri, ịkwọ ụgbọ ala n'aka ekpe na-amata mba dị iche iche na ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ kọntinent ọ bụla. N'ezie, ebe kachasị ewu ewu na Europe ebe ụdị njem a na-arụ ọrụ bụ Great Britain. Ọ bụ ụdị ịkwọ ụgbọ ala a ka ejikọtara ya na ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ onye ọ bụla. Na mgbakwunye, n'ọtụtụ ebe nke kọntinent ochie ị nwere ike ịchọta ụzọ njem dị otú ahụ. 

Mba ndị nwere okporo ụzọ aka ekpe

Mba ndị nwere okporo ụzọ aka ekpe gụnyere:

• Ireland;
• Malta
• Saịprọs;
• Isle of Man (mara maka ịgba ọgba tum tum nzuzu).

Ịga n'ọwụwa anyanwụ, mba ndị akwọ ụgbọala aka ekpe kacha ewu ewu gụnyere:

• Japan
• Ndi India;
• Pakistan;
• Sri Lanka;
• Australia
• Thailand;
• Malaysia;
• Singapore.

Iwu gbasara okporo ụzọ aka ekpe dịkwa na mba Africa. Ndị a bụ obodo dịka:

• Botswana;
• Kenya;
• Malawi;
• Zambia;
• Zimbabwe.

Banyere mba ndị dị na North na South America, okporo ụzọ aka ekpe na-emetụta mba ndị dị ka:

• Barbados;
• Dominican Republic;
• Grenada;
• Jamaica,
• Trinidad na Tobago;
• Falkland;
• Guyana;
• Suriname.

Iwu nke okporo ụzọ aka ekpe, na-eburu n'uche iwu

Na UK, enwere ike chefuo iwu aka nri n'enweghị nsogbu. Ọ dịghị onye nwere mkpa na ụzọ ụgbọ oloko. Mgbe ị na-abanye n'okirikiri, cheta ịkwọ ụgbọala gburugburu ya n'akụkụ elekere. Mgbe ị na-anya ụgbọ ala, nọrọ n'akụkụ aka ekpe nke okporo ụzọ ma na-agafe n'aka nri onye ọkwọ ụgbọ ala mgbe niile. 

Ọ pụkwara iwepụta oge iji mara ụgbọ ala na-akwọ aka nri. N'ime ụgbọ ala nnyefe akwụkwọ ntuziaka, ị na-etinye otu n'otu ụzọ ahụ dị ka ise n'ime ụgbọ ala aka ekpe. O nwere ike ghara iru gị ala na mbụ, mana ọ ga-ama gị ahụ́. Oghere nke etinyere na-adịkwa asymmetrical, mana ọ na-enwu n'akụkụ aka ekpe nke okporo ụzọ karịa.

Dị ka ị pụrụ ịhụ, ịnya ụgbọ ala n'aka ekpe nwere omenala siri ike na akụkọ ntolite ụwa. Ọ bụ ezie na e jiriwo ụzọ ụgbọ njem dị iche dochie ya, a ka na-eji ya eme ihe n'ọtụtụ mba. Ịga njem, echefula ịhụ ụzọ ị ga-esi gaa ebe ahụ. Ị ga-eme mgbanwe ngwa ngwa na ọ gaghị esiri gị ike itinye iwu.